اثر رهاسازی اراضی بر تغییرات نفوذ آب به خاک

قیومی محمدی, امیرمسعود; قربانی دشتکی, شجاع; رئیسی, فایز; طهماسبی, پژمان

اثر رهاسازی اراضی بر تغییرات نفوذ آب به خاک

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانش‌آموخته کارشناسی ارشد؛ گروه خاکشناسی؛ دانشکده کشاورزی؛ دانشگاه شهرکرد؛ شهرکرد؛ ایران

² استادیار؛ گروه خاکشناسی؛ دانشکده کشاورزی؛ دانشگاه شهرکرد؛ شهرکرد؛ ایران

³ استاد؛ گروه خاکشناسی؛ دانشکده کشاورزی؛ دانشگاه شهرکرد؛ شهرکرد؛ ایران

⁴ استادیار؛ گروه مرتع و آبخیزداری؛ دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین؛ دانشگاه شهرکرد؛ شهرکرد؛ ایران

چکیده

پارامترهای نفوذ آب به خاک از مهمتریـن شاخصهای ارزیـابی کیفیت خاک میباشند. نفـوذ آب به خاک یکی از ویژگیهای کلیدی در طراحی سامانههای آبیاری، پژوهشهای هیدرولوژی، مدیریت منابع آب و حفاظت خاک، طراحی و اجرای پروژه‌های زهکشی و کنترل فرسایش خاک در حوضههای آبخیز است. هدف از این پژوهش، بررسی اثر رهاسازی اراضی بر پارامترهای نفوذ آب به خاک در مراتع نیمه استپی کرسنک واقع در استان چهارمحال و بختیاری بود. برای این منظور، در پنج کاربری شامل مرتع، کشاورزی، رهاسازی 5-3 سال، رهاسازی 15-10 سال و رهاسازی بالای 25 سال نفوذ آب به خاک در شش تکرار به روش نفوذ سنج مکشی اندازه‌گیری شد. نتایج پژوهش نشان داد که رهاسازی اراضی کشاورزی از طریق افزایش ماده آلی خاک، افزایش پایداری ساختمان خاک، بازآرایی ذرات خاک در راستای پایدارتر شدن منافذ طبیعی موجود در خاک و در نتیجه افزایش پیوستگی منافذ خاک بر پارامترهای نفوذ آب به خاک تاثیری معنی‌دار و مثبت دارند. میانگین هدایت آبی اشباع مزرعهای در مرتع (4/7 میلیمتر در ساعت) بیشتر از زمین کشاورزی (4/4 میلیمتر در ساعت) بود. همچنین ضریب جذب نیز کاهش 30 درصدی را در زمین کشاورزی نسبت به مرتع داشت. لیکن در نتیجۀ رهاسازی اراضی کشاورزی و استقرار مجدد پوشش گیاهی، تشکیل و بازیافت خاکدانههای درشت و افزایش پایداری خاکدانهها، بهبود نفوذ آب به خاک در منطقه را به دنبال داشته است. بر این اساس هدایت آبی اشباع پس از 25 سال رهاسازی، از 38/4 به 09/6 میلیمتر در ساعت رسیده است.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.22517480.1392.2.4.4.9

عنوان مقاله [English]

Effect of land abandonment on variation of soil water infiltration parameters

نویسندگان [English]

Amir Masoud Ghaiumi Mohamadi ¹
Shoja Ghorbani Dashtaki ²
Faez Raiesi ³
Pezhman Tahmasbi ⁴

¹ M.Sc. student, Department of Soil Science, ShahreKord University, ShahreKord, Iran

² Assistant Professor, Department of Soil Science, ShahreKord University, ShahreKord, Iran

³ Professor, Department of Soil Science, ShahreKord University, ShahreKord, Iran

⁴ Assistant Professor, Department of Watershed, ShahreKord University, ShahreKord, Iran

چکیده [English]

Infiltration parameters are the most important indicators of soil quality. Soil water infiltration is one of the key properties for designing irrigation systems, hydrological studies, water resources management, drainage projects and soil conservation practices in watershed scale. The objective of this study was to investigate the effect of land abandonment on infiltration parameters in semi-stepped rangelands located in Karsanak, Chahar Mahal va Bakhtiari province, Iran. For this purpose, five types of land uses including pasture, agriculture, 3-5, 10-15 and 25 years-long abandonment were selected and the infiltrated water was measured in six replicates by tension infiltrometer apparatus. The results indicated that land use changing led to reduce soil organic matters, soil aggregate stability, soil pores connectivity and to disarranging soil natural pores. Consequently, the negative and significant effect of land use changing on parameters of water infiltration was deduced. Average saturated hydraulic conductivity in pastures (7.4 mm/h) was almost twice of that for agricultural land use (4.4 mm/h). In addition, the sorptivity experienced 30 percent reductions in agricultural lands compared to pastures. However, because of the land abandonment i.e. restoration of vegetation and macro aggregate formation and increasing aggregates stability, the infiltration process was improved such that saturated hydraulic conductivity of the 25 years-long abandonment improved from 4.38 to 6.09 mm/h.

کلیدواژه‌ها [English]