تأثیر برداشت شن و ماسه رودخانه‌ای بر تغییرپذیری ماهانه غلظت رسوب معلق

صادقی, سید حمیدرضا; قره‌محمودلی, سودابه; خالدی‌درویشان, عبدالواحد; خیرفام, حسین; کیانی‌هرچگانی, محبوبه; سعیدی, پری

تأثیر برداشت شن و ماسه رودخانه‌ای بر تغییرپذیری ماهانه غلظت رسوب معلق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ استاد؛ گروه مهندسی آبخیزداری؛ دانشگاه تربیت مدرس؛ دانشکده منابع طبیعی؛ نور؛ 76489-46417؛ مازندران؛ ایران

² دانش‌آموختة کارشناسی ارشد؛ گروه مهندسی آبخیزداری؛ دانشگاه تربیت مدرس؛ دانشکده منابع طبیعی؛ نور؛ 76489-46417؛ مازندران؛ ایران

³ استادیار؛ گروه مهندسی آبخیزداری؛ دانشگاه تربیت مدرس؛ دانشکده منابع طبیعی؛ نور؛ 76489-46417؛ مازندران؛ ایران

⁴ دانشجویان دکتری؛ گروه مهندسی آبخیزداری؛ دانشگاه تربیت مدرس؛ دانشکده منابع طبیعی؛ نور؛ 76489-46417؛ مازندران؛ ایران

چکیده

آگاهی از نوع، میزان و نحوه‌ی انتقال بار رسوبی در مقیاس‌های زمانی و مکانی متفاوت، به‌منظور پایش رفتار هیدرولیکی کانال و جریان متأثر از فعالیت‌های معدن‌کاوی و مدیریت مناسب‌تر برداشت شن و ماسه ضروری است. حال آن‌که ابعاد مختلف تأثیر بهره‌برداری معادن شن و ماسه و تغییرپذیری آنها در مقیاس‌های زمانی و مکانی کمتر مورد توجه قرار گرفته است. از این‌رو پژوهش حاضر به بررسی تأثیر معادن واز علیا با برداشت شدت کم و به‌صورت سنتی، واز سفلی با برداشت نیمه صنعتی و با استفاده از ماشین‌آلات نیمه سنگین و معدن آلش‌رود با برداشت صنعتی و با استفاده از ماشین‌آلات سنگین در استان مازندران بر میزان غلظت بار معلق به‌صورت ماهانه از بهمن 1390 تا دی 1391 پرداخته است. با توجه به نتایج حاصل از پژوهش حاضر، مقدار غلظت بار معلق در بالادست معدن واز علیا در ماه‌های خرداد، آذر، بهمن و اسفند به‌ترتیب 40، 5، 23 و 75 درصد در معدن واز سفلی در ماه‌های فروردین، مرداد و بهمن به‌ترتیب 2، 12 و 36 درصد و در معدن آلش‌رود نیز در ماه‌های اردیبهشت، خرداد و اسفند به‌ترتیب 71، 50 و 94 درصد نسبت به پایین‌دست افزایش و در دیگر ماه‌ها کاهش یافت. لذا مقدار غلظت بار معلق در شرایط فعالیت معدن و شدت برداشت، افزایش بیشتری نسبت به قبل از معدن داشت. همچنین، دامنه اثر محدود و حداکثر در حدود چند صد متری محل برداشت بر غلظت رسوبات معلق و قاعدتاً هم‌زمان با مدت برداشت نیز مورد تائید قرار گرفت.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.22517480.1393.3.3.6.6

عنوان مقاله [English]

Effect of river sand and gravel mining on monthly changeability of suspended sediment concentration

نویسندگان [English]

Seyed Hamidreza Sadeghi ¹
Sudabe Gharemahmudli ²
Abdulvahed Khaledi Darvishan ³
Hossein Kheirfam ⁴
Mahboobeh Kiani Harchegani ⁴
Pari Saeidi ⁴

¹ Professor, Department of Watershed Management Engineering, Faculty of Natural Resources, Tarbiat Modares University, Noor 46417-76489, Mazandaran, Iran

² M.Sc. Student, Department of Watershed Management Engineering, Faculty of Natural Resources, Tarbiat Modares University, Noor 46417-76489, Mazandaran, Iran

³ Assistant Professor, Department of Watershed Management Engineering, Faculty of Natural Resources, Tarbiat Modares University, Noor 46417-76489, Mazandaran, Iran

⁴ PhD Students, Department of Watershed Management Engineering, Faculty of Natural Resources, Tarbiat Modares University, Noor 46417-76489, Mazandaran, Iran

چکیده [English]

Data acquisition on effects of type, amount and transportation processes of sediment load at different temporal and spatial scales due to sand mining activities is essential for proper and better management of sand harvesting. Nevertheless, different aspects of effects of sand mining activities on sediment load changeability at different temporal and spatial scales have been less considered. The present research has been therefore formulated to investigate the effect of sand and gravel mining activities of three mines located on Mazandaran Province viz. Vaz-e-Oulia mine with light and traditional harvesting, Vaz-e-Sofla mine with semi-heavy harvesting and Alesh-Roud mine with intensive harvesting by heavy machinery on suspended sediment concentration load. Toward this attempt, the suspended sediment samples were collected on monthly basis and simultaneously from upstream and downstream of sand and gravel mines from February 2012 to January 2013. The results indicated that the suspended sediment concentration increased at the period of sand and gravel mining activity. It was observed that the suspended sediment concentration in upstream of Vaz-e-Oulia mine increased in June, December, February and March with 40, 5, 23 and 75 percent, respectively. According to the results, the rate of suspended sediment concentration in upstream of Vaz-e-Sofla mine compared to downstream of Vaze-Sofla mine also increased in April, August and February with respective rate of 2, 12 and 36 percent. In addition, the rate of suspended sediment concentration in upstream of Alesh-Roud mine compared to downstream of the study mine increased in May, June and March at tune of 71, 50 and 94 percent. A limited local effect and at a maximum range of a few hundred meters on suspended sediment concentration and in coincidence with harvesting time was also confirmed.

کلیدواژه‌ها [English]